Rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai: Nguyên nhân và cách đối phó | Safe and Sound
Mang thai là một hành trình đầy ý nghĩa nhưng cũng có thể trở thành giai đoạn nhiều thách thức về sức khỏe tinh thần, đặc biệt với những mẹ bầu mắc rối loạn lo âu. Những thay đổi sinh lý, cảm xúc, tâm lý và trách nhiệm gia tăng có thể làm tăng nguy cơ lo âu ở phụ nữ trong giai đoạn này. Trong bài viết này, các bác sĩ tâm lý của Safe and Sound sẽ khám phá nguyên nhân, biểu hiện và cách đối phó hiệu quả với rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai.
Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Tâm lý giáo dục học – Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound
Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế
1. Rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai là gì?
Ảnh 1: Rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai
Rối loạn lo âu là một rối loạn tâm lý điển hình bởi tình trạng lo lắng, căng thẳng quá mức kéo dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày. Các bác sĩ tâm lý cho biết, ở phụ nữ mang thai, rối loạn lo âu có thể biểu hiện qua:
- Lo lắng về sức khỏe của em bé hoặc quá trình sinh nở.
- Cảm giác không đủ khả năng làm mẹ hoặc lo sợ không đáp ứng được kỳ vọng của gia đình, xã hội.
- Khó ngủ, mất tập trung hoặc khó thư giãn, ngay cả trong những thời điểm nghỉ ngơi.
- Tăng nhịp tim, khó thở, hoặc đau ngực – các dấu hiệu cơ thể thường đi kèm với lo âu.
Nếu không được điều trị, rối loạn lo âu có thể gây hại không chỉ cho người mẹ mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
2. Nguyên nhân gây ra rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai
Theo các bác sĩ tâm lý, rối loạn lo âu ở phụ nữ mang thai thường do sự kết hợp phức tạp giữa các yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội. Dưới đây là những nguyên nhân chính, được phân tích chi tiết hơn:
2.1. Thay đổi hormone
Trong thai kỳ, cơ thể người mẹ trải qua những thay đổi đáng kể về hormone, đặc biệt là sự gia tăng mạnh mẽ của estrogen và progesterone. Những biến đổi này:
- Ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh, khiến phụ nữ dễ nhạy cảm hơn với các yếu tố gây căng thẳng.
- Làm tăng nguy cơ thay đổi tâm trạng đột ngột, tâm lý mệt mỏi và lo âu không rõ nguyên nhân.
Ngoài ra, hormone cortisol (liên quan đến phản ứng căng thẳng) cũng có thể tăng lên trong thai kỳ, góp phần làm tăng sự nhạy cảm với stress.
2.2. Tiền sử lo âu hoặc trầm cảm
Phụ nữ có tiền sử rối loạn lo âu hoặc trầm cảm trước khi mang thai thường có nguy cơ tái phát cao hơn. Các bác sĩ tâm lý chia sẻ, điều này là do:
- Hệ thần kinh của họ đã quen với phản ứng tiêu cực khi đối mặt với các tình huống áp lực.
- Các thay đổi về thể chất và cảm xúc trong thai kỳ có thể trở thành yếu tố kích hoạt, làm tái hiện các triệu chứng lo âu trước đây.
Nếu không được hỗ trợ, những phụ nữ này có thể cảm thấy choáng ngợp bởi sự kết hợp giữa lo âu hiện tại và nỗi sợ hãi về khả năng làm mẹ.
2.3 Áp lực xã hội và gia đình
Ảnh 2: Nguyên nhân từ áp lực xã hội và gia đình
Theo các bác sĩ tâm lý, những kỳ vọng từ gia đình và xã hội đối với phụ nữ mang thai có thể trở thành gánh nặng tâm lý:
- Áp lực làm mẹ tốt: Tâm lý lo lắng về việc nuôi dạy con cái, sinh nở an toàn và đáp ứng vai trò của một người mẹ.
- Tài chính và công việc: Những lo ngại về chi phí sinh con, mất thu nhập, hoặc khả năng trở lại công việc sau sinh.
- Thiếu sự hỗ trợ: Nếu không nhận được sự quan tâm từ bạn đời, gia đình hoặc bạn bè, phụ nữ mang thai dễ rơi vào trạng thái cô đơn, làm trầm trọng thêm tình trạng lo âu.
2.4 Biến cố cuộc sống
Những sự kiện tiêu cực hoặc thay đổi lớn trong cuộc sống có thể là chất xúc tác kích hoạt rối loạn lo âu trong thai kỳ. Các biến cố thường gặp dựa trên chia sẻ của các bác sĩ tâm lý, bao gồm:
- Mất việc làm hoặc thu nhập giảm sút, gây áp lực về tài chính.
- Ly hôn hoặc các vấn đề trong mối quan hệ hôn nhân.
- Mất người thân, tạo nên cú sốc tâm lý và cảm giác mất mát sâu sắc.
Những biến cố này không chỉ làm tăng mức độ căng thẳng mà còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tự tin và khả năng kiểm soát tâm lý, hành vi của người mẹ trong quá trình mang thai.
2.5 Di truyền
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong rối loạn lo âu. Nếu gia đình có tiền sử mắc các vấn đề tâm lý như lo âu hoặc trầm cảm, nguy cơ phụ nữ mang thai mắc phải rối loạn này cao hơn.
Tuy nhiên, các bác sĩ tâm lý cũng cho biết gen không phải là yếu tố duy nhất. Di truyền thường hoạt động cùng với các yếu tố môi trường để quyết định nguy cơ mắc bệnh. Điều này có nghĩa là, ngay cả khi mang gen có nguy cơ cao, việc sống trong môi trường tích cực vẫn có thể giảm thiểu nguy cơ phát triển rối loạn lo âu.
3. Tác động của rối loạn lo âu với mẹ bầu và thai nhi
Rối loạn lo âu không chỉ ảnh hưởng đến người mẹ mà còn có thể tác động nghiêm trọng đến sự phát triển của thai nhi. Hiểu rõ những hậu quả này sẽ giúp mẹ bầu và gia đình kịp thời nhận ra và tìm cách can thiệp.
3.1. Ảnh hưởng đến mẹ
- Mệt mỏi và suy giảm thể chất: Theo các bác sĩ tâm lý, lo âu kéo dài có thể gây ra cảm giác mệt mỏi kinh niên, thiếu năng lượng để làm việc hay chăm sóc bản thân. Các triệu chứng này thường đi kèm với mất ngủ, khiến người mẹ dễ bị kiệt sức.
- Rối loạn giấc ngủ: Lo âu thường làm mẹ bầu khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, dẫn đến việc cơ thể không có thời gian phục hồi.
Ảnh 3: Tăng nguy cơ trầm cảm ở mẹ bầu
- Tăng nguy cơ trầm cảm: Nếu không được can thiệp, rối loạn lo âu kéo dài có thể tiến triển thành trầm cảm trong thai kỳ hoặc sau sinh. Điều này làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống và khả năng chăm sóc em bé của mẹ.
- Tác động đến mối quan hệ gia đình: Các bác sĩ tâm lý chia sẻ, tâm trạng lo lắng thường khiến người mẹ dễ cáu gắt, xa cách hoặc cảm thấy bất lực, làm ảnh hưởng đến mối quan hệ với bạn đời và gia đình.
3.2. Ảnh hưởng đến thai nhi
Rối loạn lo âu của người mẹ không chỉ dừng lại ở cơ thể của bà bầu mà còn ảnh hưởng đến thai nhi thông qua các cơ chế sinh học và môi trường.
- Nguy cơ sinh non hoặc nhẹ cân: Tâm lý căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến tăng hormone cortisol (hormone căng thẳng), ảnh hưởng đến lưu lượng máu tới tử cung, làm giảm nguồn dinh dưỡng cho thai nhi. Hậu quả là trẻ dễ bị sinh non hoặc nhẹ cân khi chào đời.
- Phát triển tâm lý và thần kinh: Các nghiên cứu cho thấy, trẻ có mẹ mắc rối loạn lo âu trong thai kỳ có nguy cơ cao gặp phải các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm hoặc tăng động giảm chú ý khi lớn lên.
- Tăng nguy cơ bệnh lý: Các bác sĩ tâm lý cho biết, mức độ căng thẳng cao ở mẹ có thể làm tăng khả năng trẻ mắc các bệnh lý mãn tính như rối loạn chuyển hóa hoặc các vấn đề về hệ miễn dịch.
4. Làm sao để đối phó với rối loạn lo âu khi mang thai?
Phụ nữ mang thai có thể kiểm soát rối loạn lo âu bằng cách áp dụng nhiều biện pháp kết hợp để bảo vệ sức khỏe tinh thần và đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho thai nhi. Dưới đây là những phương pháp quan trọng và hiệu quả được gợi ý bởi các bác sĩ tâm lý của Safe and Sound:
4.1. Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp
- Tham vấn với chuyên gia tâm lý: Tham vấn với các chuyên gia tâm lý là bước đầu tiên và quan trọng nhất để hiểu rõ nguyên nhân gây ra lo âu. Chuyên gia sẽ giúp mẹ bầu nhận diện các yếu tố kích hoạt căng thẳng và cung cấp những kỹ thuật để quản lý cảm xúc hiệu quả. Đây là phương pháp an toàn và không có tác dụng phụ.
- Tham gia liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive Behavioral Therapy) là một liệu pháp tâm lý được lựa chọn phổ biến, giúp người mẹ nhận diện và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực. Phương pháp này hướng dẫn cách nhìn nhận vấn đề một cách tích cực hơn, từ đó cải thiện tình trạng lo âu.
4.2. Thực hành kỹ thuật thư giãn
- Thiền và yoga: Thiền và yoga không chỉ giúp thư giãn tinh thần mà còn hỗ trợ giảm căng thẳng cơ thể. Các bác sĩ tâm lý cho biết, những bài tập nhẹ nhàng này giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường giấc ngủ và tạo ra trạng thái bình an cho mẹ bầu.
- Bài tập thở sâu: Các bài tập thở chậm, sâu và đều đặn là cách đơn giản nhưng hiệu quả để kiểm soát lo âu. Thở sâu giúp giảm nhịp tim, thư giãn cơ bắp và điều chỉnh cảm giác lo lắng ngay lập tức.
4.3. Xây dựng mạng lưới hỗ trợ
- Chia sẻ cảm xúc: Đừng giữ những lo lắng một mình. Hãy mở lòng và chia sẻ cảm xúc với bạn đời, người thân trong gia đình hoặc bạn bè thân thiết. Các bác sĩ tâm lý nhấn mạnh, sự thấu hiểu và đồng cảm từ những người xung quanh sẽ giúp mẹ bầu cảm thấy được hỗ trợ và an ủi.
- Tham gia các nhóm hỗ trợ: Việc tham gia vào các nhóm hỗ trợ phụ nữ mang thai mang lại nhiều lợi ích. Ở đây, mẹ bầu có thể học hỏi từ kinh nghiệm của những người khác và nhận được lời khuyên thiết thực để đối mặt với những khó khăn trong thai kỳ.
4.4. Điều chỉnh lối sống
- Ăn uống đủ chất: Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng trong việc quản lý sức khoẻ thể chất và cả tâm lý. Các bác sĩ tâm lý khuyến nghị, một chế độ ăn giàu chất xơ, protein, vitamin và khoáng chất sẽ giúp cơ thể mẹ bầu ổn định năng lượng. Hạn chế caffeine và các chất kích thích để tránh làm tăng cảm giác bồn chồn.
- Tập thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động thể chất phù hợp như đi bộ, bơi lội, hoặc yoga dành riêng cho phụ nữ mang thai không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn tăng cường sức khỏe tổng thể.
- Duy trì thói quen ngủ đều đặn: Ngủ đủ giấc là chìa khóa để cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng. Các chuyên gia tâm lý cho biết, hãy tạo không gian ngủ thoải mái, tránh sử dụng điện thoại hoặc xem TV trước giờ đi ngủ để cải thiện chất lượng giấc ngủ.
4.5. Tránh tự điều trị
- Không tự ý sử dụng thuốc: Mặc dù cảm giác lo âu có thể khiến mẹ bầu muốn tìm giải pháp nhanh chóng, nhưng các bác sĩ tâm lý nhấn mạnh tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc giảm lo âu hoặc thuốc an thần mà không có sự chỉ định từ bác sĩ. Một số loại thuốc có thể gây hại cho thai nhi.
- Ưu tiên tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu cần sử dụng thuốc, bác sĩ tâm lý sẽ đánh giá kỹ lưỡng để lựa chọn phương pháp điều trị an toàn nhất, phù hợp với tình trạng sức khỏe của mẹ bầu và sự phát triển của thai nhi.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm:
- Rối loạn lo âu khi nào cần đi khám?
- Ứng phó với rối loạn lo âu khi mang thai
